In partibus artem – szlacheckie wymiary sztuki na polsko-słowackim pograniczu

O projekcie

W dniu 17.12.2020 r. decyzją Komitetu ds. mikroprojektów Programu Współpracy Transgranicznej Interreg V-A Polska-Słowacja 2014-2020 Muzeum Regionalne Ziemi Limanowskiej uzyskało dofinansowanie z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego na realizację projektu pn. „In partibus artem – szlacheckie wymiary sztuki na polsko-słowackim pograniczu”. Wartość dofinansowania wynosi 49999,53 EUR, natomiast przewidywany całkowity koszt projektu 69299,43 EUR.

Przedmiotem zainteresowania muzealników z Limanowej i Kieżmarku stanie się mecenat sprawowany nad twórczością artystyczną (we wszelkich jej przejawach) przez rodziny szlacheckie zamieszkujące w przeszłości rejon pogranicza. Częstokroć stawały się one fundatorami obiektów sakralnych o wysokiej wartości artystycznej i sprawowały funkcje kolatorów kościołów i parafii. Tym samym umożliwiały przenikanie nurtów i fuzję różnych kierunków sztuki, włączając oba miasta w ogólny nurt artyzmu europejskiego. Sztuka nie zna granic, zatem dzieła i techniki ich tworzenia, motywy i inspiracje z łatwością przenikały pogranicze polsko-słowackie, wędrując transkarpackimi szlakami handlowymi, stając się również, po uproszczeniu form, składnikiem kultury ludowej. Materialnym świadectwem tych tendencji są liczne dzieła sztuki świeckiej i sakralnej z epoki nowożytnej, częstokroć posiadające unikatowe cechy właściwe obu stronom pogranicza.

W ramach projektu stworzona zostanie wystawa, będąca w istocie pracownią artystyczną pełniącą także funkcje warsztatowe i edukacyjne, która będzie łączyć tradycyjne formy ekspozycyjne z rozwiązaniami multimedialnymi i interaktywnymi. Muzealnicy opracują także katalog dzieł sztuki, o wartości historycznej, znajdujących się w powiecie limanowskim i kieżmarskim.

Jednak najistotniejszym elementem zadania będzie rekonstrukcja secesyjnej werandy, wzniesionej na początku XX w. przez rodzinę Marsów, która do lat 60. XX w. przylegała do wschodniego skrzydła dworu. Odtworzony zgodnie z historycznym wyglądem i funkcjami obiekt będzie miał ok. 50 m2 powierzchni, na której zlokalizowana zostanie ekspozycja In partibus artem. Stanowić będzie także salę warsztatową z zakresu sztuki i historii sztuki, a także przestrzeń wydarzeń kulturalnych. Zakończenie prac budowlanych planowane jest na koniec marca przyszłego roku, natomiast całego projektu na drugą połowę 2021 r.

In partibis artem – szlacheckie wymiary sztuki na polsko-słowackim pograniczu. Notatnik historyka/ historyka sztuki”

Czy w badaniach nad kwestią mecenatu szlacheckiego w sztuce sakralnej mogą zdarzyć się brutalne, wystawne morderstwa przy udziale trębaczy, „rozumne” spojrzenia z monumentalnych portretów, tańce i śpiewy nad zbezczeszczonymi paramentami kościelnymi, czy wreszcie wszechobecne ego duchownego w postaci herbu rodowego? Mogą.

Muzeum Regionalne Ziemi Limanowskiej zakończyło I etap badań nad historią parafii na ziemi limanowskiej równolegle z badaniami nad architekturą i sztuką sakralną z tego obszaru do końca XVIII w. realizowanego m.in. w ramach mikroprojektu „In partibus artem – szlacheckie wymiary sztuki na polsko-słowackim pograniczu” dofinansowanego ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego i budżetu państwa za pośrednictwem Związku Euroregion Tatry. Efektem trwających ponad rok prac, w czasie których przeprowadzone liczne kwerendy archiwalne i bibliograficzne, prace terenowe i dokumentujące oraz studia porównawcze jest cyfrowa publikacja „In partibis artem – szlacheckie wymiary sztuki na polsko-słowackim pograniczu. Notatnik historyka/ historyka sztuki”, będąca swego rodzaju katalogiem wyselekcjonowanych przez pryzmat mecenatu szlacheckiego zabytków z terenu powiatu limanowskiego. Podtytuł „Notatnik historyka/ historyka sztuki” nie jest przypadkowy ponieważ Muzealnicy zdecydowali się na przedstawienie wyników własnych badań w formie „otwartej kuchni”, dającej czytelnikowi możliwość nieskrępowanego dostępu do warsztatów badawczych historyka sztuki i historyka. Fuzja tych dwóch dyscyplin, przenikanie dyskursów sprawia, że narracja ma charakter wielowątkowy, interdyscyplinarny, ponadto zastosowanie zarówno postulatów „nowej muzeologii” jak i postmodernistycznych koncepcji narracji historycznej (m.in. teorii reprezentacji historycznej) sprawia, że na pierwszy plan wysuwa się hipotetyczność wniosków a także koło hermeneutyczne interpretacji źródeł w rozumieniu Martina Heideggera.

Spontanicznie w ferworze pracy nad fascynującymi zagadnieniami Muzealnicy stworzyli swoiste narzędzie, której najlepiej chyba będzie przetestować tak jak było tworzone czyli w terenie, podążając dotąd niewytyczonym szlakiem śladów mecenatu szlacheckiego na ziemi limanowskiej. Sięgając po Notatnik można, podążając pozornie znanymi ścieżkami, podziwiając z nowym entuzjazmem powszechnie uznane i całkowicie zapomniane zabytki, badając to co przewrotnie wydaje się być zbadane oraz odkrywając całkiem nowe horyzonty starych zakątków, włączyć się w dyskurs zapoczątkowany w tej nietypowej publikacji, by w swojej otwartej formule mogła się poszerzać o coraz to nowe wątki, tezy, wnioski i pytania.

„Notatnikowość” publikacji została podkreślona w szacie graficznej pełnej zapisków marginesowych, podkreśleń, rozważań pobocznych ale też rysunków poszczególnych zabytków, schematów, rzutów poziomych świątyń i ich przekrojów poprzecznych. Zakres merytoryczny obejmuje siedem miejscowości w których zostały przeprowadzone badania: Szyk, Nowe Rybie, Słopnice, Dobra, Skrzydlna, Jodłownik i Męcina – do każdej została sporządzona obszerna podwójna nota dotycząca jej początków, kwestii własnościowych do końca XVIII w., czasu erygowania parafii (notatnik historyka), a także znajdujących się w miejscowej świątyni zabytków sztuki sakralnej (m.in. malarstwa, rzeźby i szeroko rozumianego rzemiosła artystycznego tj. paramenty i szaty liturgiczne) będących wynikiem szlacheckiego mecenatu nad powstającymi realizacjami (notatnik historyka sztuki). Umieszczone na końcu bibliografie dla każdej miejscowości ukazują szerokie spektrum wykorzystanych źródeł i literatury przedmiotu z zakresu historii i historii sztuki. Recenzentem naukowym jest dr hab. Urszula Kicińska z Instytutu Historii i Archiwistyki Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie.

(Monu)mentalizm detalu – Dyskurs sztuki z historią czyli niezwykłe otwarcie wystawy

Po raz kolejny tradycyjne otwarcie wystawy w Muzeum Regionalnym Ziemi Limanowskiej zostanie zastąpione formą inną – subtelniejszą, dyskursywną, pozwalającą na wymianę myśli i zagłębienie się w niebezpieczne meandry sztuki, historii i filozofii humanistyki w zaciszu własnego umysłu. Muzealnicy sięgnęli tym razem po narzędzie jakim jest słuchowisko, dyskurs historyka sztuki z historykiem, rozpatrujących zagadnienie szlacheckiego mecenatu artystycznego na ziemi limanowskiej, w trackie niemającej końca i początku konwersacji, której tematem są szeroko znane zabytki sztuki sakralnej, ale widziane detalicznie, drobiazgowo, zaskakująco.

Wydarzenie rozpocznie się 27 maja 2022 r. o godz. 19.00 na kanałach YouTube i Facebook Muzeum Regionalnego Ziemi Limanowskiej oraz kanałach partnera projektu Muzeum w Kieżmarku. Będzie stanowić podsumowanie efektów ponad rocznych prac nad międzynarodowym projektem realizowanym wspólnie z Muzeum w Kieżmarku – „In partibus artem – szlacheckie wymiary sztuki na polsko-słowackim pograniczu”.

Od 2020 r. Muzealnicy prowadzili intensywne wielowymiarowe badania nad zagadnieniami udziału szlachty, zamieszkującej ziemię limanowską od XIII do XVIII w., w procesie fundowania sakralnych dzieł sztuki oraz erygowania parafii. Efektem trwających ponad rok prac, w czasie których przeprowadzone liczne kwerendy archiwalne i bibliograficzne, prace terenowe i dokumentujące oraz studia porównawcze jest cyfrowa publikacja „In partibis artem – szlacheckie wymiary sztuki na polsko-słowackim pograniczu. Notatnik historyka/ historyka sztuki”, będąca swego rodzaju katalogiem wyselekcjonowanych przez pryzmat mecenatu szlacheckiego zabytków z terenu powiatu limanowskiego. Publikacja w bilingwiczej polsko-słowackiej wersji językowej jest dostępna tutaj: Katalog In partibus artem

W ramach projektu powstała również wystawa skupiająca się na tytułowym monumentalizmie detalu sakralnych dzieł sztuki, kierująca uwagę widzę na często nieuchwytne doświadczenia i wrażenia, wywołane przez obcowanie ze sztuką i przeszłością. Stworzona ekspozycja ma ponadto formę swego rodzaju warsztatu pracy historyka sztuki i historyka, pełnego wątpliwości, hipotez, namysłu, szukania analogii i powiązań, co w efekcie umożliwia odbiorcy „wejście” w toczący się dyskurs i współtworzenie muzealnej narracji.

Materialnym efektem realizacji projektu In partibis artem – szlacheckie wymiary sztuki na polsko-słowackim pograniczu stało się natomiast odtworzenie secesyjnej werandy dworskiej, wzniesionej przez rodzinę Marsów, prawdopodobnie na przełomie XIX/XX w. i przylegającej do wschodniej ściany dworu stanowiącego siedzibę Muzeum. Duch ochrony zabytków przybrał tu najwyższy wymiar, sprawiając że to co utracone, utrwalone wyłącznie na przedwojennych fotografiach, ponownie uobecniło się w teraźniejszości, stanowiąc miejsce eksponowania wspomnianej wyżej wystawy, a także tworząc nową przestrzeń dla organizowanych przez muzeum lekcji oraz warsztatów.

Mikroprojekt „In partibus artem – szlacheckie wymiary sztuki na polsko-słowackim pograniczu” realizowany dzięki dofinansowaniu z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego oraz budżetu państwa za pośrednictwem Związku Euroregion „Tatry” w ramach Programu Współpracy Transgranicznej Interreg V-A Polska-Słowacja 2014-2020. Całkowita wartość mikroprojektu wynosi 69 299,43 EUR z czego 49 999,53 EUR stanowi finansowanie z Unii Europejskiej.

Materiały promocyjne – Muzeum Regionalne Ziemi Limanowskiej

Kontakt

Wnioskodawca:

Muzeum Regionalne Ziemi Limanowskiej
ul. Józefa Marka 13
34-600 Limanowa
e-mail: muzeumlim@gmail.com
tel. sekretariat: 18 33 72042

Partner mikroprojektu:

Múzeum v Kežmarku
Hradné námestie 42
060 01 Kežmarok
e-mail: riaditelka@muzeakezmarok.com
tel. 052 452 26 19