O Projekcie
Muzeum Regionalne Ziemi Limanowskiej uzyskało środki na realizację projektu pt. „Polsko-słowackie braterstwo broni – bitwa limanowska 1914”, wraz z partnerem słowackim: Muzeum w Kieżmarku, dofinansowanego z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego oraz budżetu państwa za pośrednictwem Związku Euroregion „Tatry”. Całkowita wartość mikroprojektu realizowanego od 1 czerwca 2018 r. do 31 maja 2019 r. wynosi 69 683,42 EUR z czego 49 997,85 EUR czyli 71,75% stanowi finansowanie z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego.
Bitwa limanowska dotychczas była postrzegana głownie przez pryzmat węgierskiego zwycięstwa, jednak w szerszej perspektywie operacja limanowsko-łapanowska była kampanią w której brali udział i ginęli żołnierze wielu różnych narodowości m.in. Polaków, Czechów, Słowaków, Węgrów, Serbów, Słoweńców, Chorwatów, Niemców, Austriaków, Ukraińców, Białorusinów, Rosjan, Włochów, Żydów, ludów syberyjskich i kaukaskich. Muzeum Regionalne Ziemi Limanowskiej wraz ze słowackim partnerem – Muzeum w Kieżmarku - postanowiło ukazać toczone walki z punktu widzenia dwóch narodów: Polaków i Słowaków biorących w nich udział. Co ciekawe można dostrzec podobieństwa w sytuacji jakiej znaleźli się żołnierze i ludność cywilna tych narodowości w trakcie trwania walk u progu I wojny światowej. Dostrzeżony problem stał się podstawą do stworzenia wspólnego projektu, którego celem jest ochrona i popularyzacja wspólnego dziedzictwa materialnego i historycznego narodów polskiego i słowackiego, widocznego szczególnie w okresie funkcjonowania Cesarstwa Austro-Węgierskiego w 2. połowie XIX i początkach XX wieku. Opracowanie tego aspektu walk w żaden sposób nie przysłoni udziału pozostałych narodów, a wręcz zakłada współpracę także ze stroną węgierską.
Ofensywa rosyjska w 1914 r. spowodowała, że Limanowa znalazła się bezpośrednio na linii frontu, natomiast tereny północnej Słowacji, w tym także powiat kieżmarski stały się jego bezpośrednim zapleczem ludzkim i materiałowym. Operacja limanowsko-łapanowska przeprowadzona przez wojska cesarskie w grudniu 1914 r. stanowiła kulminacyjny moment starć w początkowej fazie wojny i doprowadziła do zatrzymania carskiego natarcia, gdzie obok żołnierzy austriackich, niemieckich, węgierskich, czeskich walczyli również Polacy w I Pułku Legionów Polskich i formacjach lokalnej Landwehry, a także Słowacy m.in. w 16 Pułk Piechoty Honwedu. Fakt ten jest często pomijany w opracowaniach historycznych dotyczących bitwy, a tym samym nie funkcjonuje w szerszej świadomości społecznej obu stron pogranicza. Również prace nad materialnym świadectwem bitwy – cmentarzem wojennym na wzgórzu Jabłoniec, zaprojektowanym przez Gustava Ludviga – nadzorowane były przez jednego z najwybitniejszych architektów słowackich (w trakcie wojny ochotnika Landsthurmu) Dušana Samo Jurkoviča, który tak wspominał swoje realizacje w Karpatach: „Podczas gdy moi wiedeńscy koledzy lokowali swoje cmentarze w bezpośredniej bliskości cmentarzy ogólnych, miast i osad, j a wybierałem odległe wzgórza, strome stoki, a przede wszystkim miejsca najgorętszych walk. Gdy moi koledzy zakładali parki, wysypywali ścieżki piaskiem, sadzili krzewy i kwiaty, ja postanowiłem umieszczać swoje cmentarzyki w naturalnym pięknie stoków karpackich, jak gdyby wytworzyły je tam niewidzialne ręce miejscowej tradycji ludowej”.
W ramach transgranicznego projektu powstanie w limanowskim muzeum nowoczesna interaktywna wystawa stała o tej tematyce. Jej koncepcja aranżacyjna przewiduje stworzenie rekonstrukcji kwatery sztabu polowego z okresu I wojny światowej, w której oprócz tradycyjnych elementów wystawienniczych: modeli postaci w mundurach, replik broni, gabloty zawierającej zabytki z bitwy limanowskiej, narracyjnych plansz wystawowych, znajdą się również elementy multimedialne: ekran naścienny sterowany przy pomocy umieszczonego przed nim tabletu zawierający m.in. film dokumentalny udostępniony przez Instytut i Muzeum Historii Wojen na Węgrzech, a także stół multimedialny – stół sztabowy w którym zwiedzający znajdą interaktywną mapę bitwy. Na odbiorcę będę również oddziaływać efekty świetlne i dźwiękowe, których celem będzie odtworzenie atmosfery niepokoju i zagrożenia towarzyszącej żołnierzom walczącym w trakcie operacji limanowsko-łapanowskiej. Całość uzupełnią nagrania lektorskie narracyjnej treści ekspozycji. Wystawie będzie towarzyszył katalog wydany w 600 egzemplarzach. Ekspozycja będzie otwarta pod koniec bieżącego roku, a na początku 2019 r. zostanie także udostępniona czasowo w Muzeum w Kieżmarku.
Kolejnym założeniem projektu jest utworzenie centrum informacji historycznej oraz infrastruktury turystycznej obok cmentarza wojennego nr 368 na wzgórzu Jabłoniec. W ramach tego zadania powstanie zatoka autobusowa oraz miejsca postojowe dla 12 samochodów osobowych, obok których zostanie usytuowana wiata turystyczna wyposażona w stoły i ławy oraz ekran multimedialny, w którym każdy zainteresowany będzie mógł zapoznać się z filmem dokumentalnym i najważniejszymi informacje o bitwie limanowskiej. Punkt informacji historycznej na wzgórzu Jabłoniec będzie stanowił uzupełnienie in situ wystawy znajdującej się w Muzeum Regionalnym Ziemi Limanowskiej, zapewniającym możliwość obejrzenia pola bitwy wraz z narracją historyczną.
Uroczystemu otwarciu punktu informacji historycznej w grudniu majubieżącego roku będzie towarzyszyć organizacja rekonstrukcji bitwy pod Limanową. Widowisko historyczne będące swego rodzaju „żywą lekcją historii” odbędzie się na specjalnie przygotowanym polu bitwy wyposażonym w okopy, transzeje, zabudowania, gdzie zetrze się kilkudziesięciu rekonstruktorów z Polski i Słowacji. Inscenizacji będą towarzyszyć efekty pirotechniczne nadające realności widowisku, a także w celach edukacyjnych historyczny komentarz objaśniający. Umożliwi to odbiorcom na „przeżycie” wydarzeń z grudnia 1914 r. i spojrzenie na bitwę z perspektywy jej uczestnika.
Realizacja projektu pozwoli na wyeksponowanie mało znanego aspektu wydarzeń operacji limanowsko-łapanowskiej jakim była wspólna walka żołnierzy polskich i słowackich w ramach kontrofensywy cesarstwa austro-węgierskiego pod koniec 1914 r. Efektem będzie przede wszystkim powstanie stałej wystawy w Muzeum Regionalnym Ziem Limanowskiej, która w innowacyjny sposób przedstawi historię bitwy limanowskiej, a także punktu informacji turystycznej na wzgórzu Jabłoniec – razem tworzących uzupełniającą się wzajemnie i spójną narrację historyczną, wpisującą się w transeuropejski szlak I wojny światowej.
